Als ik het allemaal goed begrepen heb, is de vorming van een paars-plus kabinet afgeketst op het niet willen accepteren van de voorstellen voor minder subsidie/meer marktwerking op de woningmarkt (vooral bekend onder het steekwoord ‘hypotheekrenteaftrek’) en de marktwerking bij de filebestrijding (vooral bekend onder de term ‘rekeningrijden’). Nu zou je verwachten dat voorstellen voor meer marktwerking op deze belangrijke punten voor links niet acceptabel zouden zijn en dat daarom nu de VVD gedwongen wordt deze marktwerking over rechts binnen te halen. Maar dat blijkt vreemd genoeg precies andersom in elkaar te steken. De rechtse partijen zijn het over veel dingen oneens, maar niet over deze punten: aan het vasthouden aan de niet effectieve, onbegrensde subsidie voor de particuliere woningmarkt en aan het tegenhouden van marktwerking op het rijkswegennet.
Het grote nieuws hieruit is dan ook dat de VVD haar ideologische veren aan het afschudden is! Jarenlang zijn we vanuit de VVD bestookt met marktwerking: het loodswezen, de PTT, de NS, de energiebedrijven, de kabelaars, de gezondheidszorg en zo voort. Steeds was het adagium: geen verstorende overheidsinmenging in de vorm van sturing met subsidies en dergelijke instrumenten. Ieder bedrijf moet zijn eigen broek maar ophouden.
Maar nu is er bij de VVD kennelijk een grens bereikt: nadat het overheidsbeleid de prijzen van huizen in de laatste 20 jaar verdrievoudigd heeft, wat huizen voor starters op de woningmarkt volkomen onbereikbaar gemaakt heeft, is voor marktdenkers een correctie in deze markt in de vorm van een forse prijsdaling van onroerend goed in ons land voor de hand liggend. Precies dat wat in het overleg over paars-plus onder de noemer integrale hervorming van de woningmarkt besproken is. Een voor iedereen acceptabele geleidelijke afbouw van de huidige renteaftrekregeling zou daarbij een herstel van de markt kunnen inleiden. Dat herstel zal nu nog wel even op zich laten wachten. Iedere huizenkoper beseft inmiddels wel dat de riante aftrekmogelijkheid niet voor de hele looptijd van een nieuwe hypotheek meer gaat gelden. Wat ervoor in de plaats komt hangt voorlopig vooral als een donkere wolk boven de markt. Stagnatie in plaats van hervorming, om de woorden van Balkenende te gebruiken.
En bij welk maatschappelijk probleem is nu marktwerking als oplossing nog duidelijker in beeld dan bij het fileprobleem? Een beperkte capaciteit van het wegennet tegenover een vraag naar ruimte op de weg die niets kost, dat is vragen om moeilijkheden. Als leek zou je zeggen: als marktwerking al ergens zou helpen, dan hier. Maar de VVD heeft kennelijk zó zijn bekomst van het hele idee, dat ze het hier niet eens meer willen proberen. Het geloof in de probleemoplossende werking van de markt is kennelijk helemaal verloren bij die club. En ik denk dat dat uiteindelijk best wel goed nieuws is!